Bu yazıyı cesametli bir sarsıntının yarattığı derin bir ıstırap sonrası saf bir inançla, daha fazla insan, Dünya mensubu olarak geçmişimizi ve yazgımızı idrak ederse, tahminen birbirimize ve gezegenimize sahip çıkar, daha güzel davranabilir umuduyla yazdım.
Uzun vakittir unutulmuş bir hadise acı bir formda maalesef ki tekrar vuku buldu.
Yerkabuğunun kendi içsel ritimleri, tektonik hareketleri, jeolojik süreçlerinin işlerliği algı eşiğimizin ötesinde değildir. Şimdiki vaktin pırıltılı ve tuhaf imgesi sırf birkaç saniye sonra meydana gelen bir manzara ile insanın gezegenimizdeki ömür tecrübesini değiştirebilmektedir.
Bir coğrafyacı olarak yirmi yıldır tertipli olarak her yıl ‘Seizma’ konusunu, Dünya’nın 4,5 milyar yıllık efsanesini 4 haftalık bir programa sığdırarak üst perdeden konuşarak anlatıyorum. Lakin bir insan, bir öğretmen, bir kız evlat ve bir yüksek lisans öğrencisi olarak herkes üzere bende meydana gelen bu hadiseye bakmakta zahmet çekiyor, zorlanıyorum. İçinde bulunduğumuz zelzele krizinin nedenlerinden birinin, şimdiki vakte odaklı bir bakış açısına saplanıp kalmamız olduğunu düşünüyorum. Yaşadığımız gezegeni tanıyabilmemiz için muazzam bir efor göstermemiz gerekliliğine yıllar evvel 1999 yılında yaşadığım zelzele hadisesi sonrası karar vermiş, lisans eğitimimi bu doğrultuda gerçekleştirmiş ve öğrendiğim bilgileri cansiperane aktarmayı seçen biri olarak pek başarılı olamadığımızı görüyorum.
Yirmi birinci asırda eğitimli bir yetişkinin dünya haritasında kıtaları tanıyamaması bizi şaşırtabilir, tahminen de bu durumu esefle kınayabiliriz. Lakin Dünya’nın 4,5 milyarlık uzun geçmişinde dikkat çeken Buz Devranı, Pangea, dinozor üzere birkaç hadise dışındaki şeyler konusunda büyük oranda bilgisiz olmamıza aldırdığımız yok. Vakit cahiliyiz. Geçmiş, artık ve gelecek ortasında ilişki kurmadan bir hayat geçiriyoruz. Vakitsiz bir niyet ile izan ve ölçüden mahrum davranışlarda bulunuyoruz.
Tecrübesiz ve yersiz bir özgüvene sahip şoförler üzere, alışılmış alanlara ve ekosistemlere, mevcut trafik kurallarından habersiz bir biçimde gazı arttırarak giriyoruz ve ardından tabiat maddelerine değer vermeden, umarsızca davrandığımız için, maruz kaldığımız cezaları şaşkınlıkla ve öfkeyle karşılıyoruz.
Gezegenimizin geçmişi hakkındaki bu bilgisizliğimiz, medeniyet ve çağdaşlık konusundaki savlarımızın temel bir karşılığı olmadığını gösteriyor.
Güdük bir bakış açısıyla düşünen birçok insanın, kıyametin eli kulağında olduğuna inananların sarsıntıları, iklim değişimini, yeraltı sularının azalışını, biyoçeşitliliğin kaybedilişini tasa etmesini beklemek beyhude görünüyor. Şayet görülecek günler yoksa, bir şeyi koruma etmeye çalışmak israf olarak bedellendiriliyor. Bu bağlamda daha da vahim olarak eğitim, sıhhat, sanat üzere vakit isteyen faaliyetlere dayalı meslekler sorun teşkil eder, çünkü bu toplumsal gelişme alanları elle tutulur seviyede verimli hale getirilemez. Gelişmeye, olgunlaşmaya ve vakte verdiğimiz prestij ve değer hakkında bu bakış açımız pek çok şeyi gösteriyor diyebilirim.
Gelecek jenerasyonlara olan sorumluluğunu ciddiye almaya istekli, yürekli beşerler genelde kendilerini istihdam edilemeyen bir pozisyonda, susturulmuş ve azınlıkta buluyor.
Aksine kısa vadede düşünenler, gelecek konusunda dar bir görüşe sahip beşerler ise ikramiyeler ve bol karlarla mükafatlandırılıyor.
Gençliğimde, çok geride kalmayan bir vakitler toprak, su, orman üzere alışılmış kaynaklar ulusun geleceği için korunması icap eden vatanseverlik davasıydı ve vatan sevgisinin bir göstergesiydi. Şimdiyse tüketim ve şirketleri parasallaştırmaya yönelik bir fiile dönüşmüş durumda ve bu vaziyet insanları rahatsız ediyor üzere görünmüyor. Tüketim en elzem gereksinim, giderilmesi en acil bir erim haline gelirken, dışarıya kapalı vaktin şimdisi içinde vaktimizi ekran karşısında, toplumsal medyada geçirdikçe dikkat aralığımız giderek daralmaya başladı.
Akademi alemi, bilim ve irfanın araştırmalarının sorumluluklarını sahiplenmeli ve birtakım bilim kollarına sunduğu imtiyazı, başkalarını yadsımanın yükümlülüğünü taşımalıdır. Fizik ve kimya nicel ispatlarıyla entelektüel araştırma alanlarında üst mertebeleri işgal etmektedir. Bu bilimler vaktin tozunu, kirini, pasını taşımaksızın ebedi, genel geçer, tabiatın işleyişi ile ilgili kesin yasalar oluşturmuşlardır. Biyoloji, coğrafya, jeoloji bilimleri vakitle alakasından dolayı o etkileyici mutlaklıktan mahrumdur ve bu sebeple daha alt bir mertebede yer almaktadır. Fizik ve kimyanın ışıltılı prestijine erişememişlerdir. Biliyoruz ki bilimin algılanan pahası, alacağı mali dayanağın ölçüsünü değerli seviyede etkilemektedir.
Bu sebeple araştırmalara sağlanan mali yardımların sonluluğuna reaksiyon olarak birtakım bilim insanları, Güneş Sistemi’nin diğer yerlerinde mümkün ömür araştırmalarına yarar getirmesi için NASA bünyesinde başlatılan teşebbüslere dahil olarak kendilerini ‘astrobiyolog’ olarak tanımladılar. Her ne kadar bunu övünçle karşılıyor olsam da kanun hazırlayanların ve toplumun kendi gezegenleriyle çalışmalar yapmalarını sağlamak için bilim insanlarının uzay programlarına sığınmak zorunda kalması yüreğimi incitiyor.
Bir öteki yürek burkucu durum ise farklı alanlarda çalışmalar yürüten bilimcilerin gezegenimiz hakkındaki bilgisizlikleri ve ilgisizliklerinin kıymetli çevresel sorunlar doğuruyor olmasıdır. Uzay konusundaki bilgimiz gezegenimizin iç yapısıyla ilgili bildiklerimizden daha fazla. Mars’a, Jüpiter’e ve Ay’a araçlar gönderebilirken bu kadar uzak uzaklıklar ile ilgili bilgiler edinirken, 6370 km aralığa, dünyanın merkezine gidemiyoruz ve sahip olduğumuz bilgiler epey sonlu.
Toplum olarak büyük ilerlemeler kaydederken, gibisi görülmemiş bir refah düzeyine ulaşmışken yaşadığımız zelzele sonrası yitirdiğimiz nüfusumuz, yok olan kentlerimiz ve hayatlar karanlık bir halde zihnimizde, yüreğimizde ve tarihimizde iz bırakacak.
Tam gaz alarak kurallara uymayan şoför üzere ilerlediğimiz bu yoldan dönmek için geç kalmış değiliz. Tabiatı tanıyarak, kaynaklarının nasıl ve hangi vakitlerde oluştuğunu idrak ederek, ritimlerini öğrenerek, geçmişte yaşanan felaketleri ve toplu yok oluşlar hakkında bilgi sahibi epey dünyamızın ve çeşidimizin geleceğine sahip çıkabiliriz.
Züleyha EKİCİ