Seray Şahinler- Pandemi sürecinin dünya genelindeki sanat piyasasına yaradığını artık rahatlıkla söyleyebiliriz. Kapanmaların yaşandığı birinci devrin şoku kısa müddette atlatıldı. Koleksiyonerler için açık artırmalar çevrimiçi olarak devam etti ve sanat yapıtlarının satışlarında büyük aksamalar yaşanmadı. Aşının devreye girmesi ve hadise sayılarının ortalama sayılara ulaşmasıyla gerek Türkiye’de gerek dünyada gerçekleşen sanat fuarları süratlice organize olarak kapılarını açtı. Müzayedeler ise bugün sürat kesmeden devam ediyor.
Müzayede denince dünyada akla birinci gelen şirketlerden olan Christie’s geçtiğimiz hafta 2022’nin birinci yarısına dair satış raporunu yayımladı. Rapora nazaran 2022’nin birinci yarısında toplam 4.1 milyar dolarlık bir satış yaşandı ki bu, müzayede meskeninin 2015’ten beri ulaştığı en düzgün performans. Türkiye’deki müzayedeler de çevrimiçi ve fizikî olarak düzenlenmeye devam ediyor. Toplu bir sayıya ulaşmak mümkün değil lakin orta ara gelen satış haberleriyle durumun uygun göründüğü aşikâr. Esaslı bir müzayede meskeni olan Artam Antik A.Ş’nin bu yılki satışların bilgilerine dair web sitesinden açıklanan rakamlar mevcut.
Osman Hamdi Bey’in 1878 tarihli “Kapı Önünde Kasap” eseri 4 milyon 890 bin TL’ye alıcı buldu.
PİYASANIN TEMELİ ‘70’LERE DAYANIYOR
Türkiye’deki galericiliğin öncü isimlerinden Yahşi Baraz ile hem sanat piyasasının tarihî serüvenini hem pandemi sonrasındaki yerini konuştuk. Baraz, Türkiye’deki pazarının oluşumunun ‘70’li yıllara dayandığını söylüyor. Evvelki yıllarda galericilik gelişmediği için sanat yapıtı alım satımına dair bir piyasadan kelam etmek mümkün değil. Lakin Cumhuriyet devrinde devlet tarafından, Osmanlı’da ise saray tarafından sembolik dayanaklar olmuş. Piyasayı hareketlendiren ise özel galerilerin bir bir kapılarını açması.
Bugün Türkiye’de sayıları iddia edilenden çok daha fazla olan koleksiyonerlerin birinci alımlarını ‘80’lerin başından itibaren yaptığını biliyoruz. Bir izleyici olarak hangi koleksiyon standına giderseniz gidin başlangıcı ‘80’lere tarihler. Baraz, bu süreci şu sözlerle anlatıyor: “Türkiye’de koleksiyon yapan burjuva kesiti 1980’li yıllardan sonra çok sonlu bir küme tarafından başlatılmış ve kendi ortalarında bir rekabet sürdürerek 8-10 kişiyi geçmeyen bir koleksiyoncu kümesi oluşturmuştur. Bu pazar, 2000 yılına kadar ağır aksak devam etmiştir ve yapıtların bedel artışı çabucak hemen 1975-2000 ortasında hiç olmadı, denecek kadar azdır.”
Baraz, Türkiye’deki piyasanın her geçen gün büyüdüğünü lakin yaşayan sanatkarlardan yalnızca belli isimlerin yapıtlarına yatırım yapıldığına da dikkat çekiyor: “2000’li yıllardan sonra İstanbul Çağdaş, Pera Müzesi, Sabancı Müzesi, Odun Pazarı Müzesi, Elgiz Müzesi üzere müzeler faaliyetlerine başladılar. Batı’da Türkiye’deki müzelerin tersine müzeler en büyük alıcı pozisyonundadır, ayırdıkları büyük bir bütçeleri vardır. Alımlar yaparak sanatkarları özendirmeleri gerekir. Ama Türkiye’de ne yazık ki hiçbir vakit bu türlü bir sistem kurulamamıştır. Buna bağlı olarak da galeriler istenildiği üzere ekonomik bağımsızlığını elde edememiştir. 2000’li yıllarda müzayede şirketleri eser satışında öne geçmiş ve birçok kişinin ilgisini çekmiştir. Bu durum sanat yapıtlarında fiyat artışını sağlamıştır. Fakat buradaki sorun da yüzlerce yaşayan sanatçı olmasına rağmen çok hudutlu sayıda en fazla 10 sanatçıyı geçmeyen bir kümeye yatırım yapılmıştır. Sadece bu sanatkarların fiyatları yükselmiş, bu durum öteki sanatkarlara da çok büyük bir ekonomik kriz ve zorluk olarak yansımıştır.”
Burhan Doğançay’ın “Ship of Fools” yapıtı aldığı 53 teklif sonunda 5 milyon 400 bin TL’ye satıldı.
YABANCI TALİBİMİZ YOK
İngiltere’de 2019 yılında düzenlenen müzayedede Osman Hamdi Bey’in “Kur’an Okuyan Kız” tablosu 44 milyon’a, Sothebey’s’te düzenlenen müzayede de ise “Yeşil Cami’de Kuran Dersi” tablosu yaklaşık 35 milyon liraya satılmıştı. Pekala yurt dışındaki eser satışlarında Türk sanatkarların yapıtlarına ilgi ne durumda? Türk sanatkarların yapıtlarına yalnızca Türk koleksiyonerlerin talip olduğunu söylüyor Baraz: “Bir öteki sorun da Türk sanatkarları yalnızca Türk koleksiyoncular tarafından satın alınmasıdır. Hiçbir yabancı, Türk fotoğrafına yatırım yapmayı şu ana kadar düşünmemiştir. Yabancı parayla yatırım olmadığı sürece bu sanat yapıtlarının bedelinin yükselmesi kelam konusu olmayacaktır.” Türkiye’nin sanat piyasasındaki potansiyelinin öne çıkarılması gerektiğine de değinen Baraz’ın sanat dünyasına bir de daveti var: “Anadolu’nun çeşitli yerlerinde müzeler kurulup, ekonomik olarak desteklenir ve sanatkarlardan eser alımı gerçekleşirse müzeler, sanat pazarı çok daha sağlıklı bir halde gelişecektir. Bu gelişmeler sonucunda umuyorum ki giderek zenginleşmesini ümit ettiğim toplumumuzda yeni sanatkarlar da koleksiyoncular tarafından ilgiyle karşılanacaktır.”
Ömer Uluç’un yapıtı 7 milyon 850 bin TL’ye satıldı.
2022’DE EN DEĞERLİ ESER ÖMER ULUÇ’UN
Artam Antik A.Ş.’nin müzayedelerinde birinci sırayı Ömer Uluç alıyor. Sanatkarın “Bir İskemle / Bir Kuş / Büyük Çıplak / Kırmızı Figür / Bir Yaratık” isimli yapıtı 7 milyon 850 bin TL’ye satılarak bu yılın en kıymetli resmi oldu. Uluç’u 1973 üretimi “Ship of Fools” ile 5 milyon 400 bin liralık satışıyla Burhan Doğançay izledi. Tekrar Doğançay’ın 1984 tarihli “Four Red Ribbons”u da 5 milyon 273 bin TL’lik satış sayısıyla üçüncü sırada yer aldı.
ÖRTÜLÜ DÜŞLER
Heykellerini olduğu gibi düşlerini de örtülerin altına gizleyen Çiğdem Sarıçiçek’in “Dreams”inde sakladığınız hisleriniz açığa çıkacak. 31 Ağustos’ta sanatseverlerle vedalaşacak sergi Trump Arka Gallery’de yer alıyor.
BULUTLAR NEYE BENZİYOR?
Yedi başka sanatkarın ürettiği işleri bir ortaya getiren “Pareidolia”yı görmek için ivedi edin, stant haftaya son buluyor. Cumartesi gününe kadar Labirent Sanat’ta sanatseverlerle buluşmaya devam edecek stant ismini insanların karşılaştığı yanılsamalardan alıyor.
SON HAVADİSLER SON GÜNLER
Suna ve İnan Kıraç Vakfı Pera Müzesi’nde sergilenen, Annette ve Peter Nobel Koleksiyonu’ndaki yapıtların yer aldığı “Ve Artık Uygun Haberler”, 7 Ağustos’ta son buluyor. Ağır ilgi çeken kapsamlı stant basının geçirdiği evrimi gözler önüne seriyor.