2018 yılında geçilen Cumhurbaşkanlığı sistemi sonrası Türkiye beklenen atılımları yaklaşık 4,5 yıl geçmesine rağmen bir pandemi, bir de global enflasyon ve resesyon beklentileri içinde şimdi yapamadı. Fakat bir manada da iktisatta negatif bir ayrışma olduğu açıkça görülüyor. Erdoğan’ın yüksek donanımlı yetkilerine rağmen ülkede ekonomik atılımın gerçekleşmemesinde kusur nerede? Kalkınma ve güzelleşmenin neden olmadığını ekonomistler anlatıyor.
6 Haziran 2011’de merhum gazeteci Mehmet Ali Birand’ın 32. Gün programında konuğu olan devrin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, başkanlık sisteminden bahsediyor.
Erdoğan, periyot devir başkanlık sistemine geçiş için telaffuzlarını sürdürdü.
Diyorum ki artı bu gömlek bu bedene dar geliyor. Bizim bir sistem değişikliğine gitmemiz koşul. Bu başkanlık sisteminde Türkiye bir patinaja girmeyecek süratle bir büyüme sürecine girecek.
Belki de en dikkat çeken telaffuz bu olmuştu.
2017’de düzenlenen referandumda kabul edilen başkanlık sistemine 24 Haziran 2018’deki genel seçimle birlikte resmen geçildi. 9 Temmuz 2018’de geçiş tamamlandı ve artık Türkiye, Cumhurbaşkanlığı sistemi ile yönetilmeye başlandı.
Rakamlara bakarsak, 9 Temmuz 2018’de dolar/TL 4,73 olurken, bugün 21 Kasım 2022’de 18,6172 düzeyinde.
Enflasyon o gün yıllık yüzde 24,52 olurken, bugün yüzde 85,51 oranında ve o günden bugüne Merkez Bankası enflasyon hesaplayıcısına nazaran, 201,61 oranında arttı.
Faiz oranları 17,75’ti hatta 9 Temmuz sonrasında kur tırmanışa geçince eylül ayında yüzde 24’e çıkarılmıştı. Fakat bu ataklar Murat Çetinkaya’nın başkanlıktan ‘söz dinlememesi’ nedeniyle alınması yol açmıştı. Ardından tek haneye inen faiz oranları pandemi sürecinde yine yükselişe geçen kurlarla Naci Ağbal tarafından tekrar yükseltilince o da misyondan alınmıştı.
Sistem değişikliğinden bu yana yaklaşık 4,5 yılda 3. Hazine ve Maliye Bakanı, 4. Merkez Bankası Lideri vazife başında.
2. Ticaret ve Tarım Bakanları da vazife yapıyor. TÜİK’te ise 5. lider vazifede bulunurken, bu kurumlarda değişen yardımcılar ise baş döndürücü.
Sistem değişikliğinde ana hedef Türkiye’nin büyümesi ve kalkınmasıydı. İktisatta birçok gaye vardı. 2021 yılında iktisatta bir sistem değişikliğine gidildi. Bundan sonrası ise gayelerden büsbütün uzaklaşma formunda gerçekleşti.
Mesele İktisat’ta Merve Özçelik, ekonomistlere sordu:
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın başkanlık sistemine geçildikten sonra iktisatta yaptığı en büyük kusur nedir?
Murat Kubilay, kırılmayı Berat Albayrak’ta görüyor.
Hazine ve Maliye Bakanı olarak Albayrak’ın iktisatta büyük yetkilere sahip olduğunu söyleyen Murat Kubilay, hem Hazine, hem maliye, BDDK, SPK üzere kurumlarda yetkili olmasını, hem bürokrasi, hem Erdoğan’a bilgi akışının sağlanması üzere alanların tümünde yetkili olunmasını sakıncalı görüyor. Yanlış şahsa verilen büyük bir yetki olduğunu söylüyor. 128 milyar dolar kısmına da değiniyor.
Nesrin Nas, başkanlık sisteminden evvel Erdoğan’ın bu sistemi oluşturduğunu belirtiyor.
Sistemin kendisini kusur olarak gören ekonomist ve eski siyasetçi Nas, şuurlu bir formda oluşturulduğunu belirtiyor.
Güldem Atabay, eski bürokratik sistemde yetişmiş tecrübeli ve eğitimli yöneticilerin yok olduğunu söylüyor.
Yaklaşık 100 yılda kurumlarda biriken ortak aklın, kriz tecrübelerinin ya da eğitimlerin aktarılan tecrübelerin sistem değişikliğiyle bir tarafa atıldığını anlatıyor.
Emrah Lafçı, sistem değişikliğiyle istikrar düzeneğinin ortadan kalktığını söylüyor.
Kurumların ortadan kaldırıldığını belirten Lafçı, yılların birikimi olan sistemin erozyona uğratıldığını belirtiyor.
Öner Günçavdı, sistemin dış sermaye kaynaklarına çok güvenerek oluşturulduğunu belirtiyor.
İçeride oluşan sermaye sisteminin destekleriyle oluşturulan dış borçlanma sisteminin de bu sistemle sorun teşkil etmesi nedeniyle iktisatta bozulma oluştuğunu iletiyor.
Cüneyt Akman da üslup sıkıntısına değiniyor.
Faiz indirimlerinin ya da yapılan yanılgıların dahi sert formda uygulamaya geçilmesi nedeniyle piyasalarda oluşan problemlerin ya da enflasyondaki, kurdaki yükselişler konjonktürel olarak yaşanacağını lakin bu sert telaffuzlarla dalga uzunluğunun arttığını belirtiyor.
“Erdoğan’ın iktisatta yaptığı en büyük kusur ne?” yorumlarını buradan izleyebilirsiniz.