T24 Sağlık
Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Dilek Yazıcı, 14 Kasım Dünya Diyabet Günü’nde hastalık farkındalığının kıymetine dikkat çekerek, diyabetle ilgili merak edilenleri anlattı.
Dünyada her 11 bireyden 1’nin diyabet hastası olduğunu hatta bu hastalığa sahip her 2 şahıstan 1’nin de bu hastalığa sahip olduğunu bilmediklerini lisana getiren Prof. Dr. Dilek Yazıcı, “Türkiye’de diyabetin görülme sıklığı yüzde 14,5. Dünyada diyabetli erişkin sayısının 2019’da 463 milyon şahısken, 2030’da 578 milyon ve 2045’te 700 milyon olması bekleniyor. Bu global ve önemli bir sıhhat sorunu” dedi.
Prof. Dr. Dilek Yazıcı, 14 Kasım Dünya Diyabet Günü’nde yaptığı açıklamalarla, hastalığa dair pek çok değişik noktaya dikkat çekti.
“Dünyada sıhhat masraflarının yüzde 12’si diyabet kaynaklı”
Prof. Dr. Yazıcı, diyabet hastalığı ile ilgili olarak, “Tanı koyması kolay olan fakat çok fazla ihmal edilen bir hastalık. Teşhis ve tedavinin gecikmesi hem şahsa hem de devlete önemli bir hastalık yükü oluşturuyor. Diyabet ile bir arada komplikasyonlarının da artması şahsa, topluma ve devlete maddi manevi çok fazla ziyan veriyor. Dünyada sıhhat masraflarının yüzde 12’si yalnızca diyabet ve onun yarattığı komplikasyonlardan kaynaklanıyor, bu da diyabetin iddia edilenden çok daha fazla değer verilmesi gereken bir hastalık olduğunu bize gösteriyor” açıklamasını yaptı.
“Diyabet başlangıçta fark etmeksizin sinsice ilerliyor”
Tip 2 dediğimiz genelde 35 yaşından sonra ortaya çıkan diyabet hastalığının ekseriyetle sinsi başlangıçlı olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Yazıcı sözlerine şöyle devam etti:
“Pek çok hastada başlangıçta hiçbir şikayet yoktur. Kimi hastalar ise bulanık görme, el ve ayaklarda uyuşma ve karıncalanma, ayak ağrıları, tekrarlayan mantar enfeksiyonları yahut yara güzelleşmesinde gecikme nedeniyle başvurabiliyor. Hastada çok su içme, çok idrara çıkma ve kilo kaybı üzere şikayetler varsa kişinin hiç vakit geçirmeden kan şekerini ölçtürmesi gerekiyor. Bu şikayetler daha çok Tip 1 diyabet dediğimiz daha genç yaşın diyabetinde görülse de Tip 2 diyabette de daha az sıklıkta görülebiliyor. Erken teşhis ve tedaviyle, diyabetin komplikasyonları uzun periyodik olarak engellenmiş oluyor ve hem ferdî hem de toplumsal sıhhat masrafları da önemli derecede azalıyor.”
Prof. Dr. Yazıcı, “Diyabet riski taşıyan bireylerin tertipli olarak kan şekerlerini ölçtürmeleri gerekiyor. Risk faktörlerinden hiçbiri yoksa 35 yaşın üstünde bir sefer ölçtürmek ve sonra 3 yılda bir tekrar etmek kâfi oluyor. Şayet kişi fazla kilolu yahut obeziteliyse, ve en az bir risk faktörü varsa kan şekerine bakmak gerekli oluyor” tabirlerini kullandı.
Prof. Dr. Yazıcı, diyabet için risk faktörlerini şöyle sıraladı:
Yaş: Kırk yaşın üzerinde olmak tip 2 diyabet için risk oluşturuyor. Ancak günümüzde, kilo fazlalığı ve obezite arttıkça çocuk ve adolesanlar da kıymetli ölçüde etkilemekte. Yaşlandıkça, tip 2 diyabet riski artıyor.
Obezite: Tip 2 diyabetli bireylerin yüzden 80’inden fazlası kiloludur. Ne kadar kilolu olursanız o kadar yüksek diyabet riski taşırsınız.
Diyabete Ait Aile Öyküsü: Araştırmalar, birinci derecede akrabalarda diyabet öyküsü var ise şahısların daha fazla risk altında olduğunu göstermiştir.
Hareketsiz Hayat: Faal bir hayat sürdürmeyen şahısların, tip 2 diyabet geliştirme riski artmıştır. Ne kadar az idman yaparsanız diyabet gelişme olasılığınız da o kadar artar.
Polikistik Over Sendromu: Adet düzensizliği, tüylenme yahut sivilcelenme artışıyla giden bir sorun olan Polikistik Over sendromu olanlarda da Tip 2 diyabet riski artıyor.
Tansiyon yüksekliği: Tansiyon yüksekliği hastalığı da Tip 2 diyabet riskini artıyor.
Kolesterol yüksekliği: Kan yağlarında yükseklik olan şahıslarda de Tip 2 diyabet riski artıyor.
Kalp damar hastalıkları: Kalp krizi yahut inme geçirmek de Tip 2 diyabet riskini artıran durumlar.
Bazı ilaçların kullanımı: Kortizon, yahut psikoz tedavisinde kullanılan kimi ilaçların kullanımıyla şeker hastalığı ortaya çıkabilir. Hasebiyle bu türlü bir ilaç kullanıyorsanız, kan şekeriniz denetim edilmelidir.
‘Gizli şeker’ yahut ‘Pre-Diyabet’ durumu: Sağlıklı bir kişinin kan şekeri pahaları açlıkta 80-100 mg/dl ortasındadır. Açlıkta 100-126 mg/dl ortasında bulunan kan şekeri pahaları ise olağanın üzerindedir ve tedbir alınmazsa gelecekte diyabet ortaya çıkma riskinin yüksek olduğunu gösterir. Bunun yanında şeker yükleme testi sırasında 2. saatte kan şekeriniz 140-199mg/dL ortasındaysa yahut HbA1c denilen kanınızın son 3 aydaki şekerlerlenme ölçüsünü gösteren kıymet 5.7 ile 6.4 ortasındaysa, bâtın şekeriniz var diyebiliriz. Bu durumlarda da şeker hastalığı riskiniz artmıştır ve yılda bir kan şekerinize baktırmalısınız.
Hamilelik Sırasında Diyabet: Birtakım bayanlarda, hamilelikleri sırasında ‘gebelik diyabeti’ ismiyle bilinen süreksiz bir diyabet tipi oluşuyor. Gebelik diyabeti tüm hamileliklerin yüzde 2-5’inde gelişiyor. Lakin çoklukla, hamilelik sonlandığında kayboluyor. Lakin bununla birlikte, gebelik diyabeti olan yahut 4 kg yahut daha büyük bebek dünyaya getiren bayanlarda, hayatlarında daha geç bir devirde, Tip 2 diyabet gelişme riski daha fazladır. Bu şahısların de 3 yılda bir kan şekerine baktırması gerekir.
“Sanılanın bilakis genetik etkenler tip 2 diyabete daha yüklü sebep”
“Türkiye’de paketli besin, fast-food, kolay karbohidrat tüketiminin yaygın olması, teknolojinin gelişmesiyle birlikte hareketsiz ömürde artış üzere sebepler obezite ve bağlı olarak diyabet, hipertansiyon ve başka kronik hastalıklarda önemli artışa sebep oluyor” diyen Prof. Dr. Dilek Yazıcı “Diyabetin Tip 1 ve Tip 2 olmak üzere iki ana tipi bulunuyor. Bunun yanında belli pankreas hastalıkları yahut ilaçların neden olduğu diyabet ve gebelik diyabeti de şeker hastalığının öteki çeşitleri. Sistemsiz beslenme, hareketsiz ömür, üstte bahsettiğimiz risk faktörleri Tip 1 diyabetten çok Tip 2 diyabete neden olabiliyor” dedi.
“Farkındalık günleri toplum sıhhati açısından son derece önemli”
14 Kasım Dünya Diyabet Günü’nün ehemmiyetine de değinen Prof. Dr. Yazıcı “Bu üslup günler sayesinde şahıslar kendilerini ve etraflarını daha uygun gözlemleyebilir ve mevcut şikayetler ya da belirtilerin farkına varıp sıhhat çalışanlarına yönlenebilirler yahut etraflarındakileri yönlendirebilirler. Tertipli ve sağlıklı beslenme, hareketli bir hayatı benimseme, diyabetten korunmanın yollarıdır. Sağlıklı beslenme seçeneklerinin tercihi sıhhat okuryazarlığının artması ile mümkün olur. Kan şekeri seviyesini daha geç ve daha yavaş yükselten, başka bir tabir ile glisemik indeksi düşük olan karbohidratlar, zerzevat, meyve, posalı yiyecekler ve kuru baklagiller üzere besinlerin tercih edilmesi, sağlıklı ölçüde protein tüketimi kan şekeri denetimini kolaylaştırır. Şahsî beslenme teklifleri için bir diyetisyene başvurulabilir” diye konuştu.
Prof. Dr. Yazıcı son olarak şu tabirleri kullandı:
“Dünya Sıhhat Örgütü’nün (WHO) yeni tekliflerine nazaran 18 ila 65 yaşındaki yetişkinler haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta hareket etmeli. Bu formda hareket yapmanın sıhhat açısından ek faydalar sağlayacağı da biliniyor. Örneğin; bisiklet sürmek, tempolu yürüyüş yapmak, koşu yapmak yahut yüzmek üzere spor aktiviteleri günlük hayatta alışkanlık haline geldiğinde fark yaratıyor.
Diyabetli bireylerin, hayat biçimi değişiklikleri yanında gerektiğinde ilaç (hap ve/veya insülin) tedavilerini sistemli kullanmaları da çok kıymetli. Bunun yanında kendi kendilerine kan şekeri takibi yapmak şeker seviyeleri ile ilgili farkındalıklarını artıracaktır. Bunun yanında da en değerli öge tertipli tabip denetimlerine gitmeleridir.
Artık yeni teknolojiler ve yeni tedavi seçenekleri sayesinde diyabet tedavisinde çok daha düzgüne gidiliyor. Lakin bununla bir arada dünyada ve ülkemizde diyabetli birey sayısı her geçen gün daha da artıyor. Bu yüzden evvel sıhhat okuryazarlığı artırılmalı. Bilinçli gıda seçimleri yapılmalı, beslenme ve hareket tekliflerine uyulmalı, kan şekeri takibi yapılmalı, gerekiyorsa diyabete yönelik tedaviler aksatılmadan kullanılmalı ve tertipli doktor takibinde olunmalıdır.”
|
Eserleri infial yaratan Sayna Soleimanpour: Ben neden bayan cinayetlerini güzelleyeyim? |
