TBMM’nin bugün yeni yasama yılına başlaması, İsveç ve Finlandiya’nın onay süreçlerine ait nasıl bir takvimin ortaya çıkacağı sorularını beraberinde getirdi.
Türk maddelerine nazaran, parlamento onayı gereken memleketler arası kontratların TBMM’ye ne vakit gönderilecekleri Cumhurbaşkanlığı’nın kararına bağlı. Bu da hükümete, siyasi değerlendirmesine uygun bulmadığı bir mukaveleyi dilediği kadar tutma yetkisini veriyor.
Ankara’da yapılan değerlendirmeler, bilhassa İsveç’in “terörle gayret ve hatalıların iadesi” bahislerinde gereğince adım atmadığı ve en son 26 Ağustos’ta yapılan üçlü teknik görüşmede somut bir ilerleme sağlanmadığı biçiminde.
Hükümetin İsveç ve Finlandiya’nın iştirakine ait onay sürecini aceleye getirmemek niyetinde olduğu, gelecek haftalarda yapılacak toplantıların sonucuna nazaran atacağı adımı belirleyeceği öngörülüyor.
Ankara’da İsveç ve Finlandiya’nın müracaatlarının başka farklı ele alınması ve birinci olarak daha az problemli olan Finlandiya’nın iştirakinin onaylanması fikri vakit zaman gündeme getiriliyor.
Ancak Finlandiya, ittifaka iştirakinin İsveç ile ortak proje olduğunu, münasebetiyle süreçlerin ayrılmasını istemediğini kaydediyor.
İsveç’in TBMM’nin açılmasından yalnızca bir gün evvel Türkiye’ye dönük silah ticaretindeki kısıtlamaları kaldırdığını açıklaması ise yeni hükümetin de ittifaka iştiraki öncelikli bir adım olarak gördüğünü göstermesi açısından değerli bir gelişme olarak bedellendiriliyor. İsveç, 2019 sonunda Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyinde gerçekleştirdiği Barış Pınarı Operasyonu’nu münasebet göstererek silah satışına kısıtlama getirmişti.
İsveç’ten 1 Ekim öncesi kıymetli adım
İsveç ve Finlandiya’nın iştirak süreçleriyle ilgili olarak Ekim ayında kıymetli toplantılar yapılacak.
Bu toplantıların birincisi, 5-6 Ekim günlerinde hatalıların iadesine ait teknik mevzuları ele alacak olan Türkiye ve İsveç adalet bakanlıkları ortasında gerçekleşecek.
Türkiye, İsveç’ten bilhassa “terör zanlılarının” iadesi konusunda somut adım bekliyor.
Adalet Bakanı Bekir Bozdağ, bu bahiste her iki ülkeden de şimdi somut bir adım atılmadığına dikkat çekmiş, bunun Ankara için ehemmiyetini gündeme getirmişti.
Ekim ayında gerçekleşmesi beklenen başka kıymetli toplantı ise Türkiye-Finlandiya-İsveç üst seviye yetkililerince yapılacak 2. Ortak Daimi Sistem görüşmesi olacak.
İsveç’te yaşanan seçim süreci ve hükümet değişikliği nedeniyle bu toplantının tam tarihi şimdi netleşmedi. Lakin İsveç ve Finlandiya, bu toplantının bir an evvel yapılmasını istiyor.
İsveç’in hükümet değişikliğine rağmen NATO’ya iştirak müzakerelerini sürdüren takımı değiştirmemesi bu açıdan olumlu bir gelişme olarak bedellendiriliyor.
İsveç ve Finlandiya’ya nazaran ilerleme var
Ankara’nın “ilerleme yok” açıklamasına rağmen İsveç ve Finlandiyalı yetkililer, bilhassa 26 Ağustos toplantısının olumlu bir havada gerçekleştiğini ve ilerleme sağlandığını kaydediyorlar.
Türk basınına konuşan Finlandiya Dışişleri Bakanı Pekka Haavisto, “Bizim elimizdeki tablo ilerleme olduğuna işaret ediyor. Ayrıntılara girmek istemem fakat Ağustos ayındaki toplantıda olumlu bir hava görüldü ve ilerleme kaydedildi,” sözlerini kullandı.
Fin diplomatik kaynaklar da, müzakerelerde gelinen noktayı Türkiye’den daha farklı gördüklerini, Türkiye’nin dertlerini gidermek için çalışmalarını sürdürdüklerini kaydediyor.
Son devirde yapılan görüşmeler sonucunda Ankara’nın lisana getirdiği korkular karşısında daha yüksek bir farkındalık gösterip işbirliği gösterdiklerini anlatan kaynaklar, Türkiye ile Finlandiya ve Türkiye ile İsveç ortasında geçmişte de yapılan birçok ikili muahede olduğunu, bunların daha dikkatli ve aktif halde uygulanması konusunda uzlaşma sağlandığına dikkat çekiyor.
2022 sonuna onay beklentisi var
Bu değerlendirmeler ışığında, Finlandiya ve İsveç’in beklentisi Türkiye’nin onay sürecini en geç 2022 sonuna kadar tamamlaması.
Fin diplomatik kaynaklar, Haziran’da başlayan müzakerelerin yılsonuna kadar altı aylık bir süreyi tamamlayacağını, bunun da sıkıntıların aşılması için kâfi bir vakit olduğu fikrini lisana getiriyor.
Aynı kaynaklar, Finlandiya ve İsveç’in savunma ve dışişleri bakanlarının ekim ve kasım aylarında yapılacak NATO bakanlar toplantılarına davetli ülke statüsünde katılacaklarını anımsatarak, bütün bu platformlarda yapılacak temasların iki İskandinav ülkesiyle Türkiye ortasındaki meselelerin çözülmesine katkı sağlayacağı değerlendirmesini yapıyor.
İsveç ve Finlandiya’nın beklentilerinin Türkiye’de nasıl karşılık göreceği, müzakerelerde elde edilen sonuçların TBMM’de onay sürecini hangi hızda başlatacağı ileriki periyotta netlik kazanacak.
Süreç nasıl gelişti?
İsveç ve Finlandiya, ittifaka resmi müracaatlarını 18 Mayıs’ta yapmışlardı. Bu iki ülkenin iştirak protokolleri, 30 Haziran’da toplanan NATO önderler doruğundan sonra 5 Temmuz’da Brüksel’de imzalanmış ve iştirak süreci resmen başlamıştı.
1 Ekim prestijiyle 30 NATO üyesinden 28’i İsveç ve Finlandiya’nın iştirakini meclislerinde onayladılar. Sürecin tamamlanması için Türkiye ve Macaristan’ın da meclis onayını tamamlaması gerekiyor.
Finlandiya ve İsveç, AB ve NATO içerisinde “başına buyruk” bir siyaset izleyen Cumhurbaşkanı Viktor Orban liderliğindeki Macaristan’ın yakın vakitte onay sürecini tamamlayacağı beklentisinde.
Taraflar ortasında yapılan son temaslarda bu mevzuda bir görüş birliğine varıldığı Helsinki ve Stockholm tarafından lisana getiriliyor.
Türkiye’nin durumu ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 13 Mayıs’ta yaptığı açıklamadan bu yana değişmedi.
Erdoğan, o açıklamasında, İsveç ve Finlandiya’nın başta “PKK olmak üzere terör örgütlerine konut sahipliği yaptığını” söylemiş ve bu hususta adım atmamaları durumunda Türkiye’nin bu ülkelerin ittifaka iştirakine olumlu bakmayacağını söylemişti.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in de teşebbüsleriyle Türkiye, İsveç ve Finlandiya, 29 Haziran’da Madrid’de üçlü bir protokol imzalamış ve lakin bu adımla iki ülkenin ittifaka davet edilmelerinin önü açılmıştı.
Üçlü protokole nazaran İsveç ve Finlandiya, “Türkiye zıddı terör hareketlerine müsaade vermeyecekleri, terör kümelerinin topraklarında faaliyet göstermeyecekleri kelamını vermiş, genel olarak terörizmle mücadelede” Ankara ile daha sıkı işbirliği yapacaklarını bildirmişlerdi.
Aynı vakitte “terör zanlılarının Türkiye’ye iadesi ve silah satışında kısıtlamaları kaldıracaklarını” da kaydetmişlerdi.