Alerji ve Astım Derneği ile Türkiye Ulusal Alerji ve Klinik İmmünoloji Derneğinden uzmanlar, İstanbul etrafında görülmeye başlanan ve bulaştırdığı zika virüsüyle sarıhumma hastalığına neden olan ‘Aedes’ tipi sivrisineklere ait açıklamada bulundu.
Açıklamada görüşlerine Alerji ve Astım Derneği Lideri, Çocuk Alerji ve Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Ahmet Akçay, ‘Aedes‘ tipi sivrisineklerin Doğu Karadeniz bölgesinde, Artvin’den başlayarak Giresun sonuna kadar yerleşik bir popülasyona konut sahipliği yaptığı ve Batum’dan Kırım Yarımadası’na gerçek yayılım gösterdiğini kaydetti.
Aedesin virüs taşıma, bulaş gösterme kapasitesi yüksek ve yayılmacı bir cins olduğunu belirten Akçay, bu tıbbın adaptasyon özelliği sayesinde artık sadece yaz aylarında değil, mart ve kasım ayları ortasında da süratli gen transferi aracılığıyla hayatta kalabilme yeteneğini geliştirebildiğini bildirdi.
‘Aedes albopictus’ çeşidinin Türkiye’nin batısında İstanbul ve Trakya’dan, doğu tarafında ise Doğu Karadeniz bölgesinde Giresun’a kadar yayılım gösterdiğini anlatan Akçay, batı tarafta Kocaeli ve Giresun ortasında yayılım gösteren bu vektörün 5-7 yıl içerisinde Orta Anadolu bölgesine kadar yayılım gösterebileceğinin iddia edildiğini aktardı.
Prof. Dr. Akçay, tek seferde 200’den daha fazla yumurta bırakabilen Aedes sivrisinek çeşidinin, spesifik olarak ağaç kovuklarında, ağaç kök noktalarında oluşan su birikintilerinin içlerinde, atık lastiklerin iç kısımlarında ve longozlarda ürediğine dikkati çekti.
Yaz aylarında geceleri daha sık görülebilen sivrisinekler için yapılan ilaçlamaların kâfi olmadığını vurgulayan Akçay, “Aedes çeşidi, tipik olarak kapalı yerlerde bekleyen ve gizlenen bir cins olup, en fazla 100 metrelik bir menzilde uçabiliyor. Yumurtalarını bina etraflarında yer alan su depolarında, yağmur suyunu koruma edebilen araç lastiklerinin içlerinde, dekoratif havuzlarda, boş içecek ve yiyecek kaplarında, çatı katı yahut saksı üzere yerlere bırakıyor” bilgisini verdi.
“İLAÇLAMA NET BİR TAHLİL YOLU DEĞİL”
Akçay, Aedes cinsi sivrisineklerin, en önemli dış yerler olsa da hem iç hem dış alanlarda kan emen, saldırgan bir sivrisinek tipi olduğunu belirtti.
Aedes sivrisinek ısırığının nasıl geçeceği konusunda spesifik bir bilgi bulunmadığını, lakin rastgele bir sivrisinek ısırığı için yapılan uygulamaların aynılarının uygulanabileceğini bildiren Akçay, “Bunların dışında kökten tahlil odağından bakıldığında ilaçlama uzun vadeli ve net bir tahlil yolu değildir. Çok daha farklı tahlil sistemlerinin birlikte kullanılması bizi temel sonuca götürür. Birinci olarak bataklıkların kurutulması gerekir. Biyolojik formüllerin oluşması gerekiyor, çünkü sivrisinek larvalarını yiyen balıklar hala var” sözlerini kullandı.
Prof. Dr. Akçay, bu tipe bilhassa dere kenarlarına yakın bölgelerde rastlandığına işaret ederek, “Aedes sivrisineğinin ana belirtilerini gözlemlediğimizde çocuklar üzerinde sokma sürecinden sonra olağan sivrisineğe oranla daha büyük ve yara formunda belirtiler bıraktığı sonucunu görmekteyiz. Sivrisinek ısırığından sonra ısırılan bölgelerin kaşınması sonrası kalan izleri incelediğimizde ise olağan sivrisinek izlerine oranla daha derin ve büyük formda olduğu rastladığımız bulgular arasındadır” açıklamasında bulundu.
“ANTİALERJİK İLAÇLAR KULLANILABİLİR”
Türkiye Ulusal Alerji ve Klinik İmmünoloji Derneği Üyesi Doç. Dr. Fatma Merve Tepetam da Aedes çeşidi sivrisineklerin halk sıhhati alanında en uygun tanımlanmış sivrisinek tiplerinden biri olduğunu belirtti.
Bu sivrisisinek çeşidinin ısırdığında bilhassa tropikal bölgelerde sarı humma hastalığına sebebiyet verdiklerine dikkati çeken Tepetam, “Dişi sinekler, yumurtaları olgunlaşsın diye konakçıdan kan emiyor ve ısırdıklarında konakçıya bulaştırdıkları tükürük bezi sıvısı da alerjik ve immünolojik rahatsızlıklara sebebiyet veriyor. Bu mevzuda vatandaşlarımız çok dikkatli olmalı” ihtarında bulundu.
Sivrisinek ısırığında ‘normal reaksiyon‘ diye tabir edilen, ısırık yerinde yaklaşık 20 dakikada tepeye ulaşan, kızarıklık ve şişliğin oluştuğunu aktaran Tepetam, kaşıntılı, sert, nohut tanesi kadar şişliklerin 24 ila 36 saat içinde tepe yaptığını ve en geç sonraki 7 ila 10 gün içinde düzeldiklerini kaydetti.
Doç. Dr. Tepetam, birtakım bireylerde sivrisinek tarafından ısırıldıktan sonra 8-10 saat içinde bu ısırıkların kötüleştiğini ve ‘skeeter sendromu‘ olarak isimlendirilen ve 10 santimetreye uzanan kaşıntılı, ağrılı, kızarık, büyük lokal şişliklerin ortaya çıktığını, bu şişliklerin 3 ila 10 gün içinde düzeldiğini anlattı.
Açık havada sineklere yüksek seviyede maruz kalanlar, bebekler ve küçük çocuklar, daha evvel karşılaşmadıkları yerli sivrisineklerin bulunduğu bir coğrafik bölgeye yeni gelenler yahut ziyaretçiler ile bağışıklık yetmezliği olan hastaların alerjik tepki açısında risk altında olduğunu belirten Tepetam, “Aslında profilaksi yapılmalı yani ısırılmadan evvel tedbirler alınmalı. Mesela sivrisineklerden kaçınmak için kapalı giysi, cibinlik üzere mekanik koruyucular kullanılmalı. Sivrisinek ısırığı sonrası ağır yakınmaları olan şahıslara ‘antihistaminik’ dediğimiz alerji ilaçları uygulanabilir. Büyük lokal tepkilerin önlenmesi için de antialerjik ilaçlar kullanılabilir” bilgisini verdi.
Doç. Dr. Tepetam, sivrisinek ısırıklarında korunmak için şu tekliflerde bulundu:
“Sivrisinek ısırıklarını önlemek için aktiviteler değiştirilmelidir. Karanlıkta dışarı çıkılmamalı, sulak alanlardan kaçınılmalı. Sivrisineklerin üreme alanlarını azaltmak için mesken yahut başka yakın etraftaki su birikintileri ortadan kaldırılmalı.
Böcek öldürücü ilaçlar insan derisine direkt uygulanmaya uygun değildir. Fakat Permetrin (böcek ilacı) emdirilmiş giysiler ticari olarak temin edilebilir. Çeşitli formülasyonlarda ve konsantrasyonlarda farklı böcek kovucular mevcuttur. En tesirli kovucular DEET (N,N-dietil-3-metilbenzamid) ve pikaridindir. Büyük lokal tepkilerin tedavisinde antihistaminikler ve şiddetli tepkiler için kortizonlu kremler öneriyoruz.”