MİKDAT KARAALİOĞLU
Rus şansonları (Russkij šanson) toplum içindeki olağanlaşan şiddetin kökenleri hakkında ipuçları veren bir müzik çeşidi. Çarlık devrinde hatalılar ve hakları olmayan tarım personelleri ortasında bir protesto müziği olarak ortaya çıkan ve Gulak kamplarında tüm topluma mal olan şansonlar kriminal bir davranış etiği ve bayağı kelamlar içeriyor. Rusya’da en çok dinlenilen müzik çeşidi olan şansonlar toplumsal şiddetin müzikal yansıması olarak nitelendiriliyor.
Rusya yaklaşık yarım milyon mahkumla Avrupa’daki en yüksek mahkum sayısına ve tutuklama oranına sahip. Rus hukuk sistemi ufak cürümleri bile sert cezalandırıyor. Mahkumların yine cürüm sürece oranı ise yüzde 63. Rusya’da 1992-2007 yılları ortasında toplam15 milyon kişi mahpusa girmiş. Bu mahkumların birçok en yoksul bölgelerden geliyor. Ukrayna’da savaşan Rus askerlerinin birçok da ayını bölgelerden geliyor.
Devlet mahkumlara karşı aslında çok sert davranıyor ayrıyeten sistemi sağlamak için mahpustaki profesyonel kriminalleri de görevlendiriyor. Bunlar mahkumları dövüyor ve sindiriyor. Rus hapishanelerindeki yaygın cezalandırma metotlarından birisi de tecavüz.
Yılda 300 bin kişi Rus hapishanelerinden tahliye ediliyor. Bu tahliyeler hapishanelerde edinilen kabahat kültürünün dışarıya da yayılması manasına geliyor. Eski mahkumların kullandığı lisan, uyguladığı şiddet prosedürleri ve ahlak anlayışı toplumu da değiştiriyor. Bu kültür şansonlarla mental olarak destekleniyor.
Şiddet hayatın her alanına sızıyor ve kurumlaşıyor. Aileden okullara, spor kulüplerine, hastanelere ve elbette kışlalara kadar her yerde yeni alt şiddet kültürleri oluşuyor. En çok şiddetin yaşandığı kurumlar ise beşerler kendi isteklerine karşın yaşamak zorunda kaldığı kimsesizler yurtları, yaşlı yurtları ve psikiyatri klinikleri. Buralarda beşerler hapishane gibisi şartlarda yaşamaya zorlanıyor.
Aile içi şiddet bir cürüm olarak kabul edilmiyor. Son yapılan anketlere nazaran Rusların yüzde 70’I aile içi şiddete maruz kaldığını söylüyor. Şiddete maruz kaldığını söyleyenlerin yüzde 80’i ise bayanlar.
Bu toplumsal yıkımın en büyük taşıyıcısı ise lisan. Kullanılan lisan ve üslup kriminal kanunların toplumsal hayatın dinamiklerini yönetmesine müsaade veriyor. Dumura uğramış lisan ve üslup elbette siyaset ve medyada da kabul görüyor. Bu toplumsal yozlaşma ağır olarak 2000’li yılların birinci yıllarında başladı. Putin iktidarının birinci yıllarında eski kabahat örgütü önderleri güçle tanıştı. Belediye lideri, vali ve milletvekili üzere misyonlar aldılar.
Bu bireylerin lisanı ve dünya görüşleri aşağılayıcı, muhteris, kanunlara ve kurallara hürmeti olmayan, fizikî şiddeti kutsayan özellikler taşıyordu. Yeni seçkinlerin en dikkat alımlı özelliği ise herkesin ve her şeyin kâfi para ödendikten sonra alınıp satılabileceğine dair kesin inançları.
Putin de bu üslubu her vakit kullandı. İktidarının birinci yıllarında “Teröristleri tuvalette yok edeceği‘‘ sözü ya da Ukrayna savaşında tecavüzcülerin jargonunu kullanarak söylediği “Hoşuna gitse de gitmese de kabul et güzelim‘‘ biçimindeki konuşmaları en hatırlanan örnekler. Putin’in bu üslubu halk ortasında “ağzına geleni söylüyor açık konuşuyor‘‘ diye taktir gördü. Halk şansonlardan alışık olduğu üslubu liderlerinden duyunca elbette şad oldu.
Rusçada lisanda yaşanan yozlaşmayla üst seviye diplomatların bile rahatça kullandığı ‘’üzerine etmek’’ tabiri de aslında gerçek manada bir cezalandırma usulü olarak kullanılıyor. Ukrayna’da Rus askerlerinin işgal ettiği Butsha ve İrpin üzere kentlerde tecavüz ve öldürmenin yanında defi hacet olaylarına da sık rastlandı. Ruslar işgal ettikleri konutların oturma odaları, yatak odaları ve mutfaklarına bir ceza tekniği olarak büyük abdestlerini yaptı.
Bu usul Rusların tarihten beri kullandığı bir cezalandırma usulü. Polonyalı filozof ve müellif Sanislaw Lem bir Alman tabibin anılarına dayandırarak verdiği bilgilere nazaran, Ruslar Almanya’yı işgal ettiklerinde girdikleri meskenleri, hastaneleri, kiliseleri, kütüphaneleri yağmaladıktan sonra büyük abdestlerini de bırakmışlar. Yani üzerine etmeyi bir cezalandırma tekniği olarak kullanmışlar.
Bilinçli kirletme hareketi aslında medeniyete karşı arkaik bir başkaldırı. Kriminal mantık Aşağılama ve insanlık onurunu yok saymayı olağan sayıyor. Kültürel, türel yada etik kural ve normları yapay, yanlış ve natürel olmayan şeyler olarak görüyor. Kendi formüllerini böylelikle legalleştiriyor.
Şansonlarda sıkça kullanılan mevzular kriminal ruhlar hakkında diğer ipuçları da veriyor. Hatalılar işlediği hataların kurallarını romantikleştiriyor. Ağır hisler, ya da tutkuyla hata işlemeye zorlanma üzere temalar bu müziklerde yer alıyor. Kendilerini daima öbürleri kabahat işlemeye itiyor. Şiddeti ruhlarında baskılamak için uydurdukları bu büyük palavraya kendileri de vakitle inanıyor.
Not: Bu yazı Frankfurter Allgemeine Sonntagzeitung’da 31 Temmuz 2022 tarihinde Ksenia Krimer’in İngilizce‘den Almanca‘ya “die Gesellschaf der Gewalt (Şiddet toplumu) “ başlığı ile çeviri edilen makalesinden derlenmiştir.