Derleyen: Betül Topaklı / Milliyet.com.tr – Hız hududunun aşılması, trafikte en çok yapılan ihlallerden biri ve trafik kazalarının gerçekleşmesinde büyük rol oynuyor. Lakin seyir halindeyken siz sürat yapmasanız da arabanızın ansızın denetimsiz bir halde hızlanabileceğini söylesek… Kulağa imkansız üzere gelse de 2009 yılında Toyota’nın ürettiği araçlarda tam olarak bu türlü bir durum yaşandı.
Değişen alanlarda üretim yapan ve büyük bir model yelpazesine sahip olan Toyota, dünyanın en büyük otomotiv şirketlerinden biri olarak görülüyordu. Fakat ünlü otomotiv şirketinin ismi 2009 yılında 12 milyon arabanın geri çağrılmasına sebep olan yanılgılı gaz pedalı skandalıyla anılmaya başladı.
ABD’DEKİ SATIŞLARINI ASKIYA ALDI
Tarihler 2009 yılının ocak ayını gösterirken Toyota, emniyet kemeri ve egzoz sisteminde tespit edilen yanlışlar nedeniyle 1,3 milyon aracı geri çağırdı. Lakin kelam konusu bu durum şimdi fırtına öncesi sessizlikti. Zira kaza raporlarını inceleyen ve araçlardaki sistemleri tahlil eden ABD Ulusal Karayolu Trafik Güvenliği Yönetimi (NHTSA), Toyota’ya durumu bildirdi ve dev üretici, birebir yılın kasım ayında, ABD’deki 4 milyon aracı geri çağırdığını duyurdu. Yapılan açıklamada ise, gaz pedallarının şoför paspaslarına sıkışması sonucu araçların çok yüksek suratlara ulaşabileceği ve bu sıkışmanın aracın durmasını zorlaştırabileceği tabiri yer alıyordu. Sebep olabileceği önemli kazalar dikkate alınarak her bir araç, Toyota’nın ABD’deki servislerinden toplandı ve araçlara gerekli değişiklikler yapıldı.
Dünya üzerinde en çok araba üreten dev şirketin araçlarda yaptığı değişiklik sonrası NHTSA’nın araştırmalarının sürdüğü sırada raporlanan kimi kazaların kusurlu paspaslardan kaynaklandığı sonucuna varıldı. Ortaya çıkan bu akıl almaz olay sonrası NHTSA bir defa daha durumu Toyota’ya bildirdi ve Toyota ikinci büyük geri çağırmasını yapmak zorunda kaldı. Takvimler 21 Ocak 2010’u gösterirken ise Toyota, NHTSA’nın geri bildirimi sonrasında aldığı kararı müşterilerine duyurdu ve ABD’de 2,3 milyon aracı daha geri çağırdığını açıkladı. Şirket ayrıyeten birebir hafta içinde ABD’deki satışlarını askıya alma ve o periyot en çok satılan aracı Camry’nin de yer aldığı, geri çağırmalardan etkilenen 8 modelin üretimini durdurma kararı aldı.
ÇAĞIRMALAR AVRUPA VE ÇİN’DE DE BAŞLADI
Yaşanan geri çağırma sürecinin nasıl gelişeceğini merakla takip eden ABD dışındaki Toyota müşterileri, araçlarını güvenlik münasebetleriyle kullanmıyor ve şirketten gelecek açıklamayı bekliyorlardı. 28 Ocak 2010’da nihayet Toyota’dan beklenen açıklama geldi ve geri çağırmaların Avrupa ve Çin’de de başlayacağı duyuruldu. Toyota tarafından yapılan açıklamada hayli yaygın kullanıma sahip Yaris ve Auris’in de dahil olduğu 8 modelden 1,8 milyon aracın geri çağrılacağı belirtildi. Geri çağırmaların genişlemesiyle eş vakitli olarak Toyota soruşturmasını derinleştiren ABD, kongre araştırmacıları vasıtasıyla 25 Şubat’ta gerçekleşecek duruşma öncesi şirketten bilgi talebinde bulundu.
Şirketin satışları giderek düşüyor ve maliyetler artmaya devam ediyordu. Toyota, 4 Şubat 2010’da geri çağırma maliyetlerinin 2 milyar doları bulduğunu açıkladı. Milyonlarca aracın etkilendiği güvenlik sorunu, Toyota’ya hem para hem de prestij kaybı yaşattı. Yaşananlardan ötürü büyük üzüntü duyan Toyota’nın başkanı Akio Toyoda, “Öncelik sıralamamız her vakit güvenlik, kalite ve nicelik biçimindeydi. Toyota’nın bedeller hiyerarşisi son yıllarda alt üst oldu. Yaşananlar için özür dilerim” dedi.
Süreci yakından takip eden ABD hükûmeti, büyük duruşma öncesi sorunun tespit edildiği üzere harekete geçilip geçilmediğini öğrenmek için Toyota’dan evrak talebinde bulundu. Bu talepten kısa bir mühlet sonra sızdırılan birtakım e-postalar, şirket çalışanlarının ABD denetleyicilerini paspaslarla ilgili sorunda tümüyle bir geri çağırmaya gerek olmaması konusunda ikna edip Toyota için 100 milyon dolardan fazla tasarruf ettiklerini ortaya koyuyordu.
PASPALAR 37 KİŞİNİN HAYATINA MÂL OLDU
Gaz pedalı ve paspas sorunu kaynaklı kazaları inceleyen NHTSA, birinci etapta 21 kişinin vefatının bu yanılgılarla irtibatlı olabileceğini tespit etti. Fakat daha sonra gelen şikâyetleri de değerlendirmeye alan kurum, bu sayıyı 37’ye çıkardı. Tüm evrakları toplayan ve savları pahalandıran mahkeme heyeti, sürecin daha ayrıntılı araştırılması gerektiği için 25 Şubat’taki duruşmada davayı sonlandırmadı. Yıllar süren mahkeme sürecinde incelenen kaza raporları ve toplanan kimi kanıtlar sonucunda ölümlü kazaların bir kısmı, şoför yanlışı olarak nitelendirilirken bir kısmının da mekanik ve elektriksel problemlerden kaynaklandığı sonucuna varıldı.
HATASININ BEDELİ 1,2 MİLYAR DOLAR OLDU
Kongre araştırmacılarının yaptığı araştırmalar sonucunda arızanın, tespit edildikten 4 ay sonra ABD hükümetine bildirildiği anlaşıldı. Bu geç bilgilendirmeyle Toyota’nın müşterilerinin hayatını riske attığını açıklayan ABD, Japon araba üreticisine 16,4 milyon dolar ceza kesti. Toyota da dava açılması olasılığından ve uyuşmazlığın uzamasından kaçınmak için direkt olarak 16,4 milyon dolarlık cezayı ödemeyi kabul ettiğini duyurdu. 2013 yılında devam eden dava süreci kapsamında 32,4 milyon dolar daha ödemek zorunda kalan Toyota’ya en büyük ceza 2014’ün mart ayında geldi ve şirket, ABD Adalet Bakanlığı ile anlaşma sağlayarak 1,2 milyar dolarlık (42 milyar lira) para cezası ödemeyi kabul etti.
ARTIK ARAÇLARINI PEK ÇOK TESTE TABİ TUTUYOR
Ödediği rekor para cezalarının yanı sıra geri çağırma maliyetleriyle de baş etmek zorunda kalan Toyota, yaşanan süreç boyunca pay fiyatlarında yaşanan düşüşle de büyük bir ziyana uğradı. Aldığı maddi hasara ek olarak prestij kaybı da yaşayan şirket, günümüzde bu cins bir kusur yaşanmaması için araçlarını birçok güvenlik testinden geçirdikten sonra son kullanıcıya ulaştırıyor.